Skolioz

Skolioz (yunan dilindən tərcumədə "skoliosis"- əyrilik) onurğanın yanlara doğru əyilərək, vertikal ox ətrafında burulmasına deyilir. Skolioz xəstəliyi xüsusən gənc və yeniyetmə yaşlarında özünü daha qabarıq büruzə verdiyindən bəzən insanlarda kompleks halına gəlir. Əyriliklər əsasən döş və bel nahiyələrində müșahidə olunur. Xəstəliyin proqressiv inkişafı onurğa sütununun və döş qəfəsinin nəzərə çarpacaq dərəcədə deformasiyasına gətirib çıxarır, bu isə inkişaf edən orqanizmdə bir sıra orqan və sistemlərin patoloji dəyişikliklərinə səbəb olur. Skolioz xəstəliyinin (əyilmə bucağı 10 dərəcədən artıq) ümumi yayılma tezliyi 2-3%, 6-14 yaşlı uşaqlar arasında 0.5%, 12-14 yaşlı yeniyetmələr arasında isə 1.2% təşkil edir. Yeniyetməlik dövrünün idiopatik skoliozu ən çox 10-14 yaş dövründə təsadüf edir. Xəstəlik oğlan uşaqlarına nisbətən qız uşaqlarında daha çox müşahidə olunur.

Səbəbləri (növləri)

Səbəbinə görə miopatik (əzələ zəifliyi nətivəsində inkişaf edən), displastik (skelet sisteminin qeyri-düzgün inkişafı nəticəsində yaranan) və ideopatik (səbəbi müəyyən edilməyən) növlərə də bölürlər. İdiopatik skolioz adı bu günə qədər xəstəliyin əmələ gəlmə səbəbinin məlum olmamasına görə verilmişdir. Skolioz travmanın nəticəsi olaraq və ya onurğa sütünuna düşən yükün düzgün paylaşmaması səbəbindən də yarana bilər.

1.Güclü zədələr
2.Onurğanın sınması
3.Beli əyri tutaraq gündəlik yerimə vəziyyəti
4.Kampyuter qarşısında boyunu əyri vəziyyətdə saatlarla oturma qaydaları
5.Ağır çantaları yalnız bir çiyində saxlamaq
6.Zəif fiziki bədən

Skalioz əsasən iki formadan ibarətdir
1. Sadə
2. Mürəkkəb

Sadə skoliozda əsasən onurğa bir noqtədən başlayaraq yalnız bir istiqamətə doğru əyilir.Mürəkkəb skoliozda isə onurğa bir nöqtədən başlayaraq müxtəlif istiqamətlərə doğru əyilir. Onurğa əyriliyi döş qəfəsində deformasiya yaradaraq,daxili orqanların bir-birilə sıxılmasına gətirib çıxarır.Və bununla da şəxsin gündəlik enerji ehtiyatı tükənir və sanki özünü illərdir yorğun kimi hiss edir.

Simptomlar

Bu xəstəlik zamanı əksər uşaqların heç bir şikayəti olmadığına görə, xəstəlik əsasən nəzərəçarpacaq deformasiya olduqda aşkar edilir. Xarici görünüşə görə aşağıdakı əlamətlərə diqqət yetirmək lazımdır:

Bir çiyin və ya bud-çanaq oynağı digərindən yuxarıda yerləşir.
Bir kürək sümüyü digərindən yuxarıda yerləşə bilər
Önə doğru əyildikdə bu əlamətlər daha çox nəzərə çarpır
Deformasiyanın qabarıq tərəfində “qabırğa donqarlığının" əmələ gəlməsi
Bir qol digərindən uzun görünür
Bel nahiyəsində yerləşən üçbucaqların assimetrikliyi

Diaqnoz

Rentgenoqrammalara əsasən həkimlər skoliotik defornasiyaları dərəcələrlə ifadə edirlər. Buna əsasən skoliozu 4 dərəcyə bölürlər:

1-ci dərəcəli – 0-10° dərəcə
2-ci dərəcəli – 11-30° dərəcə
3-cü dərəcəli – 31-60° dərəcə
4-cü dərəcəli – >61° dərəcə

1-ci səviyyə: Onurğanın 10 dərəcə üfüqi istiqamətdə əyriliyidir.Skoliozun hələ ilkin başlanğıcı hesab edildiyindən o dərəcədə qorxulu deyildir.Tez üzərinə düşülərsə bu əyrilik yerinə otura bilər.
2-ci səviyyə: Onurğanın 25 dərəcədə əyriliyidir.Artıq narahatçılığa əsas yaranır və xüsusi diqqət göstərilməlidir.Müalicə və masaj-əsas həlledici üsullardandır.
3-cü səviyyə: Onurğanın 40 dərəcədə əyriliyidir.Bu səviyyədə artıq döş qəfəsi öz formasını tədricən itirmiş və belin donqarlığa doğru deformasiyası prosesi başlamışdır.Beldə sümüklər çıxmağa başlayır.Bir növ gərəksiz kimi.
4-cü səviyyə: Onurğanın artıq sürətlə əyilməsi prosesidir.Hansı ki,masaj və müalicə üsulu yetərincə güclü təsir etməz.Və döş qəfəsinin tamamilə formasının itirilməsi,belin donqar halda formalaşması prosesinin kulminasiya nöqtəsinə səbəb olur.Eyni zamanda bu səviyyədə onurga sözün əsl mənasında böyük "S" hərfini xatırladır.

Müalicəsi

Skoliozun müalicəsi ilə ortoped-travmatoloq məşğul olur. Yüngül dərəcəli skolioz konservativ, ağır dərəcəli skolioz isə operativ Konservativ müalicə dedikdə müvtəlif ümumi gücləndirici müalicə, massaj, manual terapiya, xüsusi fiziki məşqlər və korsetterapiya nəzərdə tutulur. Korsetlə(xəstəyə xüsusi aparat geyindirilir) müalicə son dövrlər ən efekti müalicə hesab olunur. (cərrahi əməliyyat) yolla müaicə olunur.in də inkişafıma səbəb ola bilər.Uşağın düzgün fiziki inkişafı - onurğa sütunu əyriliyinin gözəl profilaktikasıdır. Bunun üçün uşaq təmiz havada çox olmalı, qaçmalı, hərəkətli oyunlarda, gəzintilərdə iştirak etməlidir. Hər bir uşaq hər gün səhər idmanı etməlidir. Bu, bədənin müxtəlif əzələ qruplarının kifayət qədər möhkəmlənməsinə və qamətin düz olmasına kömək edir.

Su da möcüzələr etməyə qadirdir. Üzgüçülüklə məşğul olmaq bütün bədən əzələlərini, tənəffüs və ürək-damar sistemini möhkəmləndirir, bədənin müqavimətini artırır, habelə bəzi hallarda onurğa sütununda olan problemləri də aradan qaldırır.

Ürək-damar və tənəffüs sistemi xəstəlikləri olan uşaqların valideynləri onları həddən artıq dərəcədə qoruyaraq, qaçmağı, tullanmağı, idmanla məşğul olmağı da onlara qadağan edirlər. Lakin bu, uşağın ümumi fiziki inkişafına və o cümlədən, onurğanın vəziyyətinə də mənfi təsir göstərir. Bu məqsədlə xəstə uşağın valideynləri ona hansı idman hərəkətləri etməyin xeyirli ola biləcəyi barədə həkimdən məsləhət almalıdırlar.

Uşaqda normal qamətdən kiçik kənaraçıxmalar olarsa, başlanğıcda onları sadə fiziki idman hərəkətləri ilə aradan qaldırmaq olar. Bu haqda təcrübəli həkim-ortopedlər və ya masajistlər sizə dəyərli məsləhətlər verə bilər. Müalicəvi masaj, həmçinin uşağın onurğa sütununun düzgün formada qalmasına köməklik edən xüsusi korsetlərin geyilməsi də yaxşı effekt verir.

Bədən tərbiyəsindən başqa, məktəb yaşlı uşaqlarda onurğa sütunu əyriliklərinin qarşısını almaq üçün onlara düzgün tədris və istirahət rejimi yaratmaq lazımdır. Əgər uşaq uzun müddət hərəkətsiz vəziyyətdə qalırsa, bu, onurğa sütununa da mənfi təsir göstərir. Şifahi və yazı tapşırıqlarını növbələşdimək lazımdır. Məktəb məşğələləri ilə ev tapşırıqlarının yerinə yetirilməsi arasında da kifayət qədər vaxt keçməlidir. Belə ki, birinci növbə oxuyan uşaqlar məktəbdən qayıtdıqdan sonra nahar etməli, 2-2,5 saat təmiz havada gəzməli, oynamalı və yalnız bundan sonra ev tapşırıqlarını yerinə yetirməyə başlamalıdır. Yerinə yetirilən tapşırıqlar arasında uşağa müəyyən fasilələr vermək də xeyirli hesab edilir. Məsələn, dərsin hər hansı bir hissəsini yerinə yetirdikdən sonra, uşaq bir qədər oynamalı sonra yenə də hazırlığını davam etdirməlidir.

Uşağın yatağı da rahat olmalıdır. Bu zaman yataq çox yumşaq deyil, bir qədər bərk olmalıdır. Bu baxımdan müasir ortopedik döşəklərə üstünlük verilir. Uşağın yastığı həddən artıq hündür və yumşaq olmamalıdır. Onun yastığının nazik və düzbucaq şəklində olması daha məsləhətlidir.

Unutmayın, "sağlam onurğa - sağlam insan deməkdir".