WOF - Displaziya

Bud - çanaq oynağının displaziyası

Bud - çanaq oynağının displaziyası yenidoğulmuşlar arasında tez - tez rast gəlinən xəstəliklərdən biri olub təxminən hər 1000 yenidoğulmuş uşaqdan 25 nəfərində müşahidə edilir. Qız uşaqlarında oğlanlara nisbətən daha çox müşahidə edilir. Xəstəlik oynağın tam və ya natamam çıxığı ana bətnində uşağın inkişafı dövründə adı çəkilən oynağın və ya onun hansısa seqmentinin tam inkişaf etməməsi səbəbindən, doğuş zamanı alınan travmalardan yaranır.

Bu seqmentlərə əzələlər, qığırdaq toxuma, bağlar, vətərlər, sümük üstlüyü daxildir. Əksər hallarda çıxıq və natamam çıxıq körpə dünyaya gəldikdən sonra yaranır. Lakin çox nadir hallarda bu patalogiya hətta ana bətnində müşahidə olunur. Natamam inkişafın ən ağır halı oynağın anadangəlmə çıxığı ilə nəticələnir. Zamanında aşkarlanaraq müalicəsi olunmazsa bu patalogiya tam əlilliyə (koksartroz) səbəb ola bilər. Bu xəstəlik və onun simptomları haqda hətta Hipokrat da yazılarında qeyd etmiş və yüklərin köməyi ilə körpələrin müalicəsini aparmışdı.

Bud - çanaq oynağının displaziyasının üç forması təyin edilir.

Çıxıqönü vəziyyət - Bu halda bud sümüyünün başı sirkə kasasında fiksə olunmur və sərbəst hərəkər edir. Bu qeyri - stabillik bud sümüyünün başını oynaqda bərk saxlamalı olan bağların boşalmış vəziyyətdə olmasından yaranır. Dəyişikliklər zəif olduğundan patologiyanın bu formasını müəyyə etmək çox çətindir. Oynaq tam normal funksiya göstərə bilər, lakin yarımçıxığa keçmə ehtimalı böyükdür.
Natamam çıxıq - Displaziyanın daha ağır formasıdır. Bu halda bud sümüyünün başı nisbətən yuxarı və bayıra doğru yerdəyişmişdir. Sümüyün başı oynaq çuxurundan kənara çıxa və geri çuxura qayıda bilər. Məhz bu anda xarakterik şıqqıltı səsi gəlir.
Tam çıxıq - ən agır və ciddi müalicə tələb edən formasıdır. Bu halda sümüyün başı oynaq kisəsindən kənarda, arxaya və yuxarı yerdəyişmiş olacaqdır. Oynaq çuxuru inkişaf etməmişdir. Orada yağ və birləşdirici toxumanın toplanması müşahidə edilir.

Səbəbləri: Patologiyanın yaranmasına aşağıdakı faktorlar təsir edir

İrsiyyət - Həkimlər tərəfindən aşkar edilmişdir ki, əksər hallarda displaziya ilə doğulmuş uşaqların anaları da zamanında bu xəstəlikdən əziyyət çəkirlər.
Ekologiya - Statistik məlumatlara əsasən məlum olur ki, hamilə qadınlar ionlanmış şüalar, tullantı qazları və hətta passiv siqaret tüstüsünə məruz qalarsa doğulmuş uşaqların bu xəestəliklə doğulma ehtimalı artır.
Yaş - Qadının yaşı nə qədər çoxdursa və əgər körpə birinci uşaqdırsa xəstəlik ehtimalı artır.
Xəstəliklər - Ananın ağır somatik xəstəlikləri, mioma, uşaqlığın spaykaları, hormonal dizbalans, proqesteronun səviyyəsinin yüksəlməsi, hamiləliyin ilk və son dövrlərində toksikozlar.
Ziyanlı vərdişlər
Dərmanlar - Hamiləlik vaxtı bəzi dərman preparatlarının qəbulu
Qidalanma - Qida qəbulunda pozulmalar, dölün inkişafı üçün lazım olan vitamin və mikroelementlərin çatışmamazlığı (kalsium, fosfor, dəmir, yod, E vitamini və s.)
Yerləşmə - Dölün uşaqlıqda düzgün yerləşməməsi, dölün çanaq gəlişli olması.
İnkişaf - Dölün inkişafındakı pozulmalar, az çəkilik, ciftin qısa olması, dölün su-duz mübadiləsinin pozulmaları (böyrək çatışmazlığı), yarımçıq inkişaf
Travmalar - Doğuşa qədər və doğuşdan sonrakı travmalar

Diaqnozun qoyulması: Bud - çanaq oynağının patalogiyalarını həkim ortoped bir sıra əlamətlərə görə təsdiqləyir.

Bunlardan uşağın sarğı büküşlərinin qeyri - simmetrik olmasını
Sürüşmə simptomu - Ayaqları yanlara açdıqda şıkkıltı səsinin gəlməsi
Bel əzələlərinin gərgin və tonuslu olması
Körpənin başı bir tərəfə əyilmiş, əllərindən birinin barmaqları daima sıxılmış
Körpənin dizlərinin bükülmüş halda budların yanlara doğru kifayət qədər, yəni 80-90 dərəcə açılmaması
Ayaqlardan birinin digərinə nisbətən qısa olması
Patologiya olan ayaqda pəncənin bayıra doğru meyllənməsi

Bəzi hallarda körpələrdə bu patologiya özünü heç bir xarici əlamətlə büruzə vermir. Bu səbəbdən xəstəlik müəyyən olunmamış qalır və vaxtında müalicə olunmadığından arzuolunmaz fəsadlar verir. Odur ki, yenidoğulmuş hər bir körpənin bir ayın tamamında həkim - ortoped tərəfindən müayinə olunması tövsiyyə edilir. Təcrübəli həkim patologiyanı hətta kiçik bir əlamətinə əsasən müəyyən edir və əgər xəstəlik barədə şübhə yaranarsa diaqnozun təsdiqlənməsi üçün uşaq mütləq rentgen və USM müayinəsinə cəlb olunur. Ən düzgün nəticə körpənin 3 ay tamamında aparılan rentgen müayinələr sayəsində əldə edilir. Daha bir köməkçi və kifayət qədər dəqiq metod USM müayinəsidir. Heç bir ziyanlı təsiri olmadığından həkimin şübhələndiyi halda körpə hətta doğuşdan dərhal sonra bu müayinəyə cəlb oluna bilər.

Risk qrupuna aid edilən uşaqlarda həkim müayinəsi normal keçsə belə Amerika Pediatriya Akademiyası əlavə olaraq ultrasəs (USM) müayinəsini vacib sayır. USM müayinəsini edəcək həkim mütləq bu sahə üzrə mütəxəssis olmalıdır. Rentgen şüalarının körpəyə ziyanını düşünən şəxslər bilməlidirlər ki, bu müayinə zamanı körpə çox kiçik dozada şüa alır və bu tam zərərsizdir.Bundan başqa KT (kompyuter tomoqrafiya) müayinə vasitəsiylə patologiyalı ətrafın əzələlərinin atrofiya dərəcəsi təyin olunur. MRT müayinə cərrahi əməliyyata göstəriş olunduğu halda edilir.

Müalicəsi: Körpədə sadaladığımız patologiyalar aşkarlanarsa dərhal müalicəyə başlamaq lazımdır. Vurğulamaq lazımdır ki, xəstəlik nə qədər tez aşkarlanarsa və müalicə nə qədər tez başlayarsa nəticəsi daha səmərəli olar və tam sağalma ilə nəticələnər. Müalicə uzunmüddətli və bir neçə kursdan ibarətdir. Diaplaziya və oynağın yarımçıxığı müalicəsi hər biri 3-4 ay olmaqla 1-2 kurs ərzində aparılır. Tam çıxığın müalicəsi isə daha uzun müddət tələb edir.

Yaş qruplarına uyğun müalicə belədir:

0-6 aylıq uşaqları sadə bir müalicə üsulu ilə xüsusi bandajlarla (pavlik bandajı kimi) sağaltmaq mümkündür.
6-12 aylıq uşaqlar əməliyyatxana şəraitində venadaxili sedasiya ilə qapalı reduksiya olunmaqla (yəni çixiq yerinə salınmaqla) pelvi pedal gips sarğısı tətbiq edilərək müalicə olunur.
1-1,5 yaşlı uşaqlarda artıq qapalı reduksiya bir fayda vermədiyi üçün əməliyyatxana şəraitində ümumi anesteziya ilə açıq reduksiya olunaraq PPG sarğısı tətbiq edilərək müalicə olunur.
1,5-2 yaşlı uşaqlarda əməliyyatxana şəraitində açıq reduksiya, çanaqda osteotomiya (məs.Salter ostetomiyası) və PPG sarğısı tətbiq edilməklə müalicə aparılır.
2,5 yaş və yuxarı yaşlarda artıq açıq reduksiya, çanaqda osteotomiya ilə yanaşı bud sümüyünün yuxarı ucunda da osteotomiya aparılaraq PPG sarğısının tətbiqi ilə müalicə olunur.

Yuxarıdakı müalicə sxemi standart bir formadır, lakin hər xəstədə fərdilik prinsipi mütləq nəzərə alınmalıdır. Müalicə metodu olaraq Freyk yastığından və ya Vilenski şinalarından istifadə məsləhət görülür. Bu yastıqlar körpənin ayaqlarını bir-birindən aralı saxlayaraq çıxmış oynağı tədricən normal fizioloji, anatomik yerinə düşməsinə kömək edir. Yastıq daimi olaraq bütün gün ərzində istifadə olunmalıdır. Yastıq yalnız məcburi hallarda (bez dəyişdirilərkən, uşaq çimizdirilərkən) qısa müddətə çıxarıla bilər. Gecələr yatarkən də həmçinin yastıq istifadə olunmalıdır. Bununla yanaşı fizioterapiya müalicəsinin (kalsium və fosfor elektroforezi və s.) aparılması müsbət effekt verir. Displaziya və yarımçıxıqlar zamanı masaj və müalicəvi idman da çox vacibdir. Tam çıxıqlar zamanı isə istənilən fiziki hərəkət yalnız oynaq başı öz anatomik yerinə (çuxura) düşdükdən və fiksasiya olunduqdan iki ay sonra mümkündür. Diaqnoz vaxtında qoyularaq müalicə düzgün aparıldığı hallarda xəstəliklər fəsadsız sağalır. Əks halda körpənin 2 - 3 yaşından sonra əlillikdən qurtulmasının yolu yalnız mürəkkəb və travmatik cərrahi əməliyyatdır.

Xəstəliyin diaqnostikasına aid şəkillər: